begrijpen, moeten we teruggaan
naar de crash van de jaren dertig.
In 1929 klapte de beurs in Wall
Street in elkaar. Door gebrek aan
vertrouwen ontstond een run op de
banken die zijn weerga in de ge-
schiedenis niet kent. Daar heeft
iedereen van geleerd. We weten nu
dat banken uitsluitend kunnen be-
staan dank zij het vertrouwen van
het publiek. Een spaarder moet
erop kunnen rekenen, dat hij zijn
ingelegd geld terugkrijgt. Daarom
garanderen tegenwoordig overhe-
den tot op zekere hoogte terugbeta-
ling van spaargelden als banken in
gebreke blijven. In Nederland gaat
het daarbij om een maximaal inge
legd bedrag van 40.000,-.
Eerste verliezen
Aanvankelijk was in de Verenigde
Staten dat bedrag 40.000 dollar. In
het begin van de jaren tachtig werd
dat echter in een klap verhoogd tot
100.000 dollar. Voor de spaarban-
ken bood deze maatregel op een ge-
weldige manier uitkomst. Door
deze garantie waren zij in staat gro-
tere spaarders naar zich toe te trek-
ken. Maar deze overheidsgarantie
stelde in feite ook de weg open voor
vrijwel risicoloos speculeren met
spaargelden. Immers, als de bank
failliet ging, betaalde de overheid.
Speculeren is prachtig zolang het
goed gaat maar als het misgaat kun
nen de verliezen fors oplopen. Dat
laatste gebeurde in een aantal geval-
len.
Dat kwam aan het licht toen in
1984 de olieprijzen scherp daalden.
Regio's als Texas en Californie, die
sterk op olie-inkomsten zijn aange-
wezen, kwamen in de problemen.
Als gevolg daarvan liepen ook de
prijzen voor onroerend goed terug
terwijl een aantal spaarbanken nu
juist stevig had gespeculeerd op de
waardestijging van het onroerend
goed. 'Op dat moment had de rege-
ring Reagan moeten ingrijpen', zegt
Burink, 'maar zij deed dat niet. In-
tegendeel, zij verruimde juist de
mogelijkheden voor de spaarban
ken om zich in nog meer speculatie-
ve transacties te begeven.'
Te weinig toezicht
Het gevaar school niet eens zozeer
in het feit dat de spaarbanken meer
armslag voor speculatie kregen als
wel in het feit dat het overheidstoe-
zicht faalde. Veel te weinig en bo-
vendien onderbetaalde ambtenaren
hidden zich bezig met veel te veel
toezichthoudende taken terwijl zij
daarbij aan allerlei kanten werden
tegenwerkt en aan allerlei (politie-
ke) restricties onderhevig waren.
Dat falende toezichthoudende sys-
teem maakte niet alleen onverant-
woorde speculaties mogelijk maar
ook regelrecht misbruik van spaar
gelden en zelfs fraude.
De misbruik en fraude zijn overi-
gens niet de hoofdoorzaken van het
spaarbankendebacle. Maar de vette
salarissen en de dikke bonussen
voor directieleden van spaarban
ken, hun buitensporig dure etentjes
waarvoor beroemde koks uit Frank-
rijk werden overgevlogen en de
(veel) te dure kunstaankopen zetten
wel de toon. Hoe schaamteloos
sommige eigenaars van spaarban
ken voor persoonlijke statusverho-
ging kunstvoorwerpen hadden aan-
gekocht, werd bijvoorbeeld duide-
lijk toen de Resolution Trust Corpo
ration, de overheidsinstelling die de
zieke savings- and loan industry
moet saneren, de bezittingen van
een aantal failliete spaarbanken on-
der de hamer bracht. De monden
van de veilingbezoekers vielen open
van verbazing
Zure druiven
Toch was het spaarbankendebacle,
waarbij volgens de Amerikaanse
pers zelfs de zoon van president
Voorbijgangers
merken tot hun
schrik dat een sav
ings- and loan bank
zijn deuren heeft
moeten sluiten. The
Chase Manhattan
Bank zou later uit
komst bieden door
deze bank over te
nemen.
Foto: AP
